Gieren en brullen bij Expo politieke spotprenten
Tekst: Gerard Haverkort
Dames en heren,
Het verzoek van D66 aan een dichter om een tentoonstelling van politieke spotprenten te openen, lijkt op het eerste gezicht wat merkwaardig, doch bij nader inzien past het geheel in een lange historische traditie. Spotternij op machthebbers is van alle tijden en werd eeuwenlang vooral door dichters en troubadours beoefend. Elk zichzelf respecterend vorstenhuis had een hofnar in dienst die niet alleen geacht werd met boertige grappen en grollen de koning op saaie winteravonden te vermaken, maar ook met scherpe satire de vorst een spiegel voor te houden. Een soort kruising tussen een middeleeuwse Geer en Goor en Youp van ‘t Hek, als het ware. Vooral ook het belachelijk gemaakt worden was voor veel gezagsdragers een bron van vermaak. Hoe meer kritiek hoe meer aanzien de vorst hieraan kennelijk ontleende. Het schijnt te zijn voorgekomen dat de hofnar werd ontslagen en in een enkel geval zelfs onthoofd omdat zijn humor te flauw en niet scherp genoeg geacht werd. Kom daar nu nog eens om.
Toch geldt ook nu nog dat wie in satirische programma’s wordt gepersifleerd er in de politiek pas echt toe doet. Van de optredens van Wim Kan is bekend dat politici bij hem de hoop uitspraken dat zij genoemd zouden worden. Ikzelf heb zo’n vijftien jaar geleden tot twee keer toe een oudejaarsconference gehouden in deze bibliotheek. Uit reacties na afloop vernam ik dat een enkel raadslid ernstig teleurgesteld schijnt te zijn geweest dat hij in mijn verhaal niet voor kwam.
Namen wél noemen kan ook verstrekkende gevolgen hebben. Zo heb ik van een niet erg aansprekende wethouder, van wie geen kwaad woord viel te zeggen, alleen zijn naam genoemd en er slechts ‘tja’ ‘tja’ aan toegevoegd. Vond hij niet leuk naar ik hoorde zeggen. Maar ook houd ik mijzelf voor, dat een toen al prominent raadslid zijn latere wethouderszetel waarschijnlijk aan mij te danken heeft, omdat ik in die voorstelling een aantal keren nadrukkelijk “onthoud die naam” heb geroepen.
Satire en politiek. Gezagsdrager en hofnar
Almelo heeft geen traditie op dit gebied, spotprenten in de regionale pers ziet men niet. Soms een lied of een badinerende column in de radioprogramma’s “Tumult” en “Rumoer”, en dat was het. Tot er een jaar of vijf geleden een nieuw fenomeen ontstond. Op zijn website “Almelo Anders” bleek de Almeloër Tony Cassese een geheel nieuw soort spotprent te introduceren: de fotosatire. De gijzeling destijds in het stadhuis en de commotie daarop bracht hem op het idee om dat op een komische manier in beeld te brengen.
Met moderne digitale Photoshop-techniek ontstonden prenten zonder veel tekst, maar in, voor zich zelf sprekende, fotografische beelden met verrassend grappige en satirische associaties. Opvallend is naast zoveel creativiteit de opmerkelijke technische perfectie in kleur en belichting waarmee deze fotomontages zijn gemaakt. In totaal heeft hij er meer dan 200 op zijn website gezet waarvan er hier zo’n 50 zijn uitgeprint en tentoongesteld. Vanzelfsprekend zijn het vooral de leden van het College van B&W die hier het meest worden geportretteerd, maar ook diverse raadsleden komen voorbij waarbij ook de organisatoren van dit evenement niet worden gespaard. Opmerkelijke prenten: de oppositieleden Gerritsen en Isendoorn als de mopperende Muppets Waldorf en Statler. En de afbeelding van Huub als Mozes in zijn verloren strijd tegen het nieuwe stadhuis, hetgeen mij deed denken aan een kort gedichtje van Simon Knepper:
Het land werd door hevige regen besproeid
Toen Mozes de berg af kwam dalen.
Zijn baard was doorweekt en aanzienlijk gegroeid
‘Hier zijn jullie tafelen’ sprak hij vermoeid
‘Laat een ander de stoelen maar halen’.
De thema’s die Cassese op deze expositie heeft uitgebeeld zijn divers en verdienen het om nu eens prominent aan de hele stad getoond te worden. Vandaar dat het een goed idee was van D66 om hiermee de verkiezingscampagne te openen.
Tony Cassese zelf acht zich aan geen enkele politieke stroming gebonden, spaart niets en niemand en is van plan ook in de toekomst weer zijn creatieve geest aan het Almelose wel en wee te wijden. Hij zal daar ongetwijfeld geen enkele moeite mee hebben. De onderwerpen dienen zich massaal aan. Gaat u maar na: er naderen verkiezingen, met 16 partijen voor 35 zetels is Almelo landelijk nieuws, een toestroom van politiek niet ter zake kundige debutanten, populisten en gelukszoekers op al die lijsten. Steeds meer overheidstaken die naar de gemeente worden uitbesteed en door deze lieden moeten worden beoordeeld en uitgevoerd. Raadsvergaderingen die tot anderhalve dag uitlopen. In de VanDaele wordt het begrip ‘Poolse landdag” vervangen door “Almelose Raadsvergadering”. En dan krijgen we ook nog de gekozen Burgemeester hetgeen ook onvermoede taferelen op zal leveren. Gevreesd moet worden voor b.v. een Bertje Hummels als Almelose Henk Westbroek of voor Heraclessupporters met spandoeken ‘Jan Smit for President’. Het worden gouden tijden voor de satiricus, waarbij ook de bouw en de oplopende kosten van het nieuwe stadhuis uiteraard met regelmaat terug zullen keren. Omdat men mij hier als dichter heeft geïntroduceerd wil ik u een vers van eigen hand over dit thema niet onthouden. Het is een zgn. Speedsonnet.
STAND
Als het college op de toren staat
Van ‘t prijzig stadspaleis dat is verrezen,
Dan staat men daar uitbundig trots te wezen
Als men de stad beneden gade slaat.
Waarbij men dan een prachtig uitzicht heeft
Hoezeer die stad boven zijn (leeg)stand leeft.
Tenslotte een citaat van een filosoof wiens naam ik niet heb kunnen achterhalen:
“Spot en zelfspot zij wezenlijke kenmerken van beschaving. Een wezenlijk aspect van de allerergste tirannen is dat ze niet tegen spot kunnen: dat onderscheidt hen van koningen en andere gezagsdragers die wel over een greintje of meer beschaving beschikken. Dat greintje beschaving verleent aan hun gezag krediet en aan narren het recht op leven”.
Dus, dames en heren, als Tony Cassese straks ongeschonden dit pand kan verlaten en verder ongemoeid zijn prenten kan maken blijkt dat Almelo zich een beschaafde stad mag noemen.
Ik dank u zeer.
(Gerard Haverkort, 13 febr. 2014)